Mehmet Ali Gülpınar – Varoluşsal Hâl Üzerinden Ahlakiliği Çerçeveleme Denemesi: Hâlsel/Düşünümsel Etik
Mehmet Ali Gülpınar, Prof. Dr., Marmara Üniversitesi
Varoluşsal Hâl Üzerinden Ahlakiliği Çerçeveleme Denemesi: Hâlsel/Düşünümsel Etik
Bu yazıda ahlakilik, “varoluşsal hâl” üzerinden temellendirilebilir mi sorusuna cevap aranmaya çalışılmıştır. Ahlakın “akıl” veya “duygu” yerine varoluşsal hâl üzerinden çerçevelendirilmesinin gerekçeleri ve imkânları tartışılmıştır. Bu arayışta karşıtlıklar üzerinden yürütülen tekçi veya ikili düşünce yaklaşımları yerine “farkı var’layan birlik” düşüncesi benimsenmiştir. Yine ahlaki düşünsellikleri “akılsallık” veya “akılsallaştırma”lar ile gerçekleştirmenin beraberinde getirdiği durumlar ve sonuçlar değerlendirilmiştir. Ötekine açık akılsallıkların ahlakilikler ve ahlaki pratikler üretirken; ötekine kapalı akılsallaştırmaların daha çok ahlakçılık ve kategorik “iyi” ve “kötü”ler üzerinden giden ahlakçı pratiklerle sonuçlanması üzerine düşünülmüştür. Bu düşünüm iki örnek üzerinden açılmıştır: Pandemi sürecindeki “aşı karşıtlığı/ kararsızlığı” ve İstanbul Sözleşmesi etrafında yürütülen kadın ve aileye yönelik tartışmalar. Hem genel hem de İstanbul Sözleşmesi tartışmaları üzerinden “kendilik ve şahsiyet olarak kadın” bağlamında ahlakilik ele alınmıştır. Akılsallıklar çerçevesinde oluşturulacak ahlak sistemlerinin, teorilerinin ve toplumsal/kültürel ahlaki pratiklerin ana hatları ile çerçevesi çizilmeye çalışılmıştır. Bu çerçevelemenin merkezi kavramları şunlardır: “arada’lık”, “ahlaki mesafe”, “yönelimsellik”, “fark”, “kendilik” ve “şahsiyet”. Bu kavramlar üzerinden “hâlsel/düşünümsel etik”, kendilik etiği, şahsiyet etiği ve meydanda etik/meydan etiği ele alınmıştır.